Од латинскиот збор depressio – од глаголот deprimere (од premere – да се стиска, да се притисне) да се потиснува, да се притисне (од горе до долу), да се вдлабнува, да се угнетува, да се спушта…
Во психијатриска смисла, зборот депресија вклучува збир на клинички состојби и синдроми , чија основа е лошо расположение, неможност за радување, недостаток на сила и енергија, губење на интерес, постоење на идеи за инсуфициенција, чувство на беспомошност и безнадежност, вина. , неуспех, слабост на концентрација, раздразливост и агресивност, неодлучност, недостаток на самодоверба, желба да се биде сам, субјективно искуство на бавност и забавено размислување, субјективно искуство на губење на меморијата, нарушувања во социјалното функционирање, нарушувања на спиењето (тешкотии за заспивање, чести будења и немирен сон, рано утринско будење и парадоксална дневна поспаност), губење апетит, промени во телесната тежина, запек, намалено либидо, самоубиствени идеи итн.
Според СЗО (Светска здравствена организација), депресијата е водечка причина за смртност и инвалидитет кај женската популација, а по кардиоваскуларните болести таа е втора причина за смрт кај целата популација.
Причините за депресија се сложени, бидејќи биолошките и психосоцијалните фактори кои ја формираат основата на оваа болест се многу испреплетени. Тоа се:
• генетски фактори
• начин на растење
• однос со родителите
• стресни ситуации во детството
• особини на личноста
• настан од подоцнежниот живот
Биолошки фактори се: генетска предиспозиција, биохемиски промени во метаболизмот на хемиските трансмитери (информации) во нервниот систем (невротрансмитери), промени во бројот и чувствителноста на рецепторите и нарушување на рамнотежата на хормоните и имунолошкиот систем.
Психосоцијалните фактори се збир на психолошки и социјални компоненти: рана загуба на мајка, губење на самодовербата, значајни животни настани (смрт во семејството, развод, губење на работа).
Според Фројд, депресијата е страв од успех, додека според Бек (Арон Бек, таткото на когнитивно-бихејвиоралната терапија) тоа е негативна перцепција за себе, за другите и за иднината – т.н. Бековата когнитивна тријада. Теориите за однесување ја нагласуваат научената беспомошност и стратегијата за губење на животот.
Видови на депресија:
ендогени (биолошки) и егзогени (реактивни, на пр. стрес)
• психотични (заблуди (лажни верувања) и халуцинации) и невротични
• примарни (без други ментални нарушувања) и секундарни (соматски заболувања, други ментални нарушувања)
• органски (деменција, мозочен удар, тумор на мозокот) и психоген (стрес)
• униполарна (голема) и биполарна (наизменични епизоди на лошо и високо расположение)
Уште неколку поделби на депресија:
меланхоличен (рано утринско будење, психомоторни нарушувања, чувство на вина, анорексија)
• кататонија (неподвижност, бесцелна моторна активност, негативизам, бизарни позиции, ехолалија (повторување на зборови и фрази изговорени од некој друг))
• сезонски (се појавува во текот на есента и зимата, раздразливост, хиперсомнија (голема поспаност) поради недостаток на светлина)
• атипично (расположение кое може да се промени кратко време, зголемена глад за слатки што доведува до зголемување на телесната тежина, хиперсомнија, поспаност во текот на денот, чувство на тежина во екстремитетите, зголемена чувствителност во меѓучовечките односи, севкупната состојба на телото е полоша во вечерните часови).
Веднаш по породувањето кај жените може да се појави постпородилна депресија.
Третманот започнува со дијагноза и вклучува холистички пристап (кон човечкото тело како целина), а применетата терапија може да биде:
• терапија со лекови (антидепресиви, антипсихотици)
• психотерапија
• терапија со техники на стимулација на мозокот (електроконвулзивна терапија и транскранијална магнетна стимулација)
• алтернативни форми на лекување
• комбинација од горенаведените методи
Од клучно значење е да се воспостави терапевтски сојуз помеѓу пациентот и лекарот/терапевтот заснован на взаемна доверба, договор за целите на лекувањето и терапевтските процедури.
Изборот на методи на лекување зависи од бројни проценки:
• ризик од самоубиство
• сериозноста и содржината на симптомите
• социјално функционирање
• подготвеност на пациентот да се лекува и соработка за време на третманот
• присуство/отсуство на стресни фактори
• присуство на поддршка од семејството и околината
• присуство на други болести
• присуство на органски (телесни, физички) причини за депресија
